معرفی کامل رشته دندانپزشکی
مقدمه:
به روی دیوار مطب یک دندانپزشک، شعاری به این مضمون نصب شده بود: یا نخ دندان یا مردن، کدام را انتخاب می کنید؟ اگر چه باور این سخن مشکل است اما محققین ثابت کردهاند که این شعار گفتهای بی محتوا نیست و اصلا جنبه شوخی ندارد. در واقع هر گونه عفونت در ناحیه دهان به ویژه عفونت ناشی از بیماریهای پیرامون دندان و لثه و چرکی که بین فاصله دندان و لثه تجمع میکند، میتواند وارد جریان خون شده و در نهایت سبب سکته قلبی، سکته مغزی یا حتی مرگ شود.آری! امروزه دندانپزشکی فن و مهارت کشیدن دندان یا ساخت دندان مصنوعی با روشهای ابتدایی نیست بلکه دانشی است که سلامت دهان و دندان را به عنوان عضوی مهم در سلامت جسم و روح، زیبایی و ادا کردن کلمات تأمین می کند. همچنین به یاری این علم میتوان بسیای از بیماریها را در مراحل اولیه شناخت و از پیشرفت آن جلوگیری نمود.
کار یک دندانپزشک پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری های دهان و دندان است. کار دندانساز با دندانپزشک تفاوت دارد، در گذشته این دو رشته را یکسان می دانستند در حالی که دندانسازی (پروتزهای دندانی) جزئی از رشته دندانپزشکی می باشد. پروتز هاي دندانی نيز در مقطع كاردانی ارائه می شود. دانشجويان در اين رشته در طول دوره تحصيل با روش ساخت انواع دندان های مصنوعی آشنا مي شوند و در مطب دندانپزشكان به عنوان دستيار مشغول كار مي شوند. یک فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی علاوه بر داشتن مهارت بالا، فن و تکنیک مورد نیاز برای درمان بیماری های دهان و دندان، باید علم لازم برای این کار را داشته باشد و بر دروس دوره تحصیل تسلط داشته باشد، در غیر این صورت با یک دندانساز تفاوتی نخواهد داشت چراکه تنها کار عملی روی دندان را فراگرفته است و از علم پزشکی بی بهره می باشد. با پیشرفت علم، در رشته دندانپزشکی علاوه بر درمان بیماری های دهان و دندان به مواردی همچون حفظ زیبایی از طریق اقدامات ترمیمی و ارتودنسی نیز پرداخته شد.
تاریخچه رشته ی دندانپزشکی
دندانپزشکی نیز همانند سایر علوم در گذر زمان دچار تحولات اساسی شده و پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته است.
این علم که در آغاز تنها قادر به حذف دندانهای بیمار و ترمیم های بسیار مختصر بود، در قرن بیستم به سرعت تکامل یافت و امتحانات بورد تخصصی برای هشت تخصص دندانپزشکی یکی پس از دیگری راه اندازی شد:
ارتودنسی 1930 ، جراحی دهان 1946 ، پاتولوژی دهان 1948، پروتز 1948 ، دندانپزشکی کودکان 1949 ، دندانپزشکی اجتماعی 1951 و اندودانتیکس 1964 .
این روند بعدها نیز ادامه یافت و رشته های تخصصی بیشتری راه اندازی شد. امروزه علم دندانپزشکی در دو حوزه ارتقاء سلامت فرد و زیبایی چهره و لبخند او خدمات شایان توجهی را ارایه می کند.
با کشف ارتباط سلامت عمومی بدن با سلامت و بهداشت دهان و دندان، احتمالاً در آینده شاهد ارایه نظریات جنجالی و تکان دهنده ای در خصوص ارتباط برخی بیماریها با سلامت دهان و دندان خواهیم بود. به علاوه تکنولوژیهای نوین رایانه ای و ژن درمانی نوید بخش افق های روشن برای فردای این رشته هستند.
در سال ۱۳۰۷ اولین مدرسه دندانسازی در دارالفنون تاسیس شد.در سال ۱۳۱۶ با تاسیس دانشگاه تهران،مدرسه طب به این محل نقل مکان کرد.در سال ۱۳۵۵ مدرسه ی دندانسازی از دانشکده پزشکی مجزا گردید.
تا قبل از انقلاب اسلامی، تنها دو دانشکده دندانپزشکی تهران و ملی ایران فقط در ۵ رشته ارتودنسی، پریودنتولوژی بیماریهای دهان و تشخیص، پروتز و جراحی فک و دهان و صورت دورههای تخصصی ایجاد گردیده بود و پس از انقلاب تعداد رشتههای تخصصی به ۱۱ رشته رسید که هر ساله از طریق آزمون پذیرش دستیاری، تعدادی دستیار تخصصی میپذیرند.
رشته های تخصصی (دستیاری) دندانپزشکی :
•رشته ارتودانتیکس
•رشته اندودانتیکس
•رشته بیماریهای دهان و فک و صورت
•رشته پاتولوژی دهان و فک
•رشته پروتزهای دندانی
•رشته پریودانتیکس
•رشته جراحی دهان و فک و صورت
•رشته دندانپزشکی ترمیمی
•رشته دندانپزشکی کودکان
•رشته رادیولوژی دندان وفک و صورت
رشته های دکتری تخصصی دندانپزشکی :
•رشته سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی
•رشته مواد دندانی
ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته دندانپزشکی
دندانپزشکی که در یک رشته تخصصی خاص ادامه تحصیل داده باشد (پس از اخذ مدرک دکترای دندانپزشکی) عنوان «متخصص» حتما زیر اسم او و قبل از گرایش مورد نظر ذکر می شود.
ارتودنتیکس (متخصص ارتودنسی):
تصحیح روابط نامناسب فکی و دندانی، تنظیم و تصحیح روابط بین دندانها و استخوانهای سر و صورت و به طور کلی ناهنجاری های دندانی و فک و صورت از جمله وظایف یک متخصص ارتودنسی به شمار می رود. طول دوره این تخصص رشته دندانپزشکی ۳ ساله است، معمولا بهترین رتبه های آزمون تخصص وارد این رشته می شوند.
پاتولوژی فک و دهان و صورت (آسیب شناسی):
توانایی متخصصان این رشته دندانپزشکی بررسی نمونه های برداشته شده از ضایعات دهان، فک و صورت از لحاظ تشخیص انواع بدخیمی، سرطان و سایر ناهنجاری های بافتی می باشد.
اندودنتیکس (تخصص درمان ریشه دندان):
وظیفه متخصص این رشته دندانپزشکی درمان های پیچیده ریشه و یا جراحی هایی است که معمولا از عهده توانایی های دندانپزشکان عمومی خارج است.
پریودنتیکس (تخصص بیماریهای لثه و بافتهای نگه دارنده دندان):
این افراد در تشخیص بیماری های لثه، گذاشتن ایمپلنت، عملکرد و زیبایی ساختار لثه تخصص پیدا می کنند.
دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی:
ترمیم و بازسازی دندانهای طبیعی و تأمین زیبایی ظاهری دندان ها بخشی از وظایف متخصصان این شاخه رشته دندانپزشکی است.
جراحی فک و دهان و صورت، رشته دندانپزشکی کودکان و تخصص پروتزهای دندانی هم شاخه های تخصصی دیگر رشته دندانپزشکی است.
آشنایی با دروس تحصیلی دانشگاهی رشته ی دندانپزشکی
کل واحد های دوره ی دندان پزشکی ۲۰۳ واحد است. طول دوره ی تحصیلی در این رشته ۶ سال است. که میتوان آن را به دو دوره ی ۲ و ۴ ساله تقسیم بندی کرد.دو سال اول به یادگیری مباحث نظری و علوم پایه در دانشکده میپردازند اما چهار سال بعد وارد بخش های کلینیکی دانشکده و بیمارستان های وابسته به دانشکده شده تا مهارت لازم برای کارهای آموزشی-درمانی را فرگیرند.
دروس این رشته را میتوان به دو بخش دروس پایه و دروس اختصاصی تقسیم بندی کرد :
دروس پایه شامل ۴۳ واحد است که شامل جنین شناسی،بافت شناسی ، بیوشیمی، آسیب شناسی و… است .
قابل ذکر است که دروس پایه این رشته کاملا با دروس پایه در رشته ی پزشکی هم پوشانی دارد.
دروس اختصاصی شامل ۱۶۰ واحد است که شامل کالبدشناسی و مرفولوژی دندان، ، جنین و بافتشناسی فک و دهان ، آسیبشناسی دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، بیماریهای دهان و تشخیص ، بیولوژی دهان، پریودنتولوژی، دندانپزشکی ترمیمی(پروتز متحرک پارسیل، پروتز ثابت ، پروتز کامل) جراحی دهان و فک و صورت ، دندانپزشکی کودکان، رادیولوژی دهان،گوش و حلق و بینی، دندانپزشکی مجتمعی ،بهداشت دهان و… است.
درس های پایه
درس های پایه به درسهایی گفته میشوند که زمینهساز ورود دانشجو به درسهای اصلی و تخصصی و فراگیری آنهایند. در این رشته درسهای پایه جمعا به تعداد ۴۳ واحد درسی است که عبارتند از:
فیزیک پزشکی ، بیوشیمی ، بافتشناسی انسانی، جنینشناسی، تشریح ، ژنتیک انسانی، میکروبشناسی، ایمنی شناسی، فیزیولوژی، روانشناسی عمومی، آسیبشناسی عمومی.
درس های اختصاصی
درسهای تخصصی به درسهایی گفته میشود که اطلاعات و آگاهیهای لازم را درباره رشته تخصصی به دانشجو داده، او را با مفاهیم تخصصی و عمده رشته مورد نظر آشنا میکند و آموزشهای لازم را به او میدهند.
در رشته دندانپزشکی درسهای تخصصی عبارتند از:
کالبدشناسی و مرفولوژی دندان، زبان خارجی اختصاصی، جنین و بافتشناسی فک و دهان ، آسیبشناسی دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، بیماریهای دهان و تشخیص ، بیولوژی دهان، پریودنتولوژی، دندانپزشکی ترمیمی(پروتز متحرک پارسیل، پروتز ثابت ، پروتز کامل) جراحی دهان و فک و صورت ، دندانپزشکی کودکان، رادیولوژی دهان ، گوش و حلق و بینی ، نظام پزشکی و طب قانونی، بهداشت عمومی و اکولوژی ، بهداشت محیط زیست ، دندانپزشکی مجتمعی ، بیماریهای روانی ، بیماریهای درونی، فارماکولوژی ، بهداشت دهان و تغذیه و ندانپزشکی پیشگیری مواد دندانی و پایاننامه (رساله).
دانشجویان در سال چهارم با تایید استاد راهنما، موضوعی را برای پایاننامه انتخاب وراجع به آن تحقیقاتی را آغاز مینمایند، ولی واحد پایاننامه در سال آخر محاسبه خواهد گردید که در آن زمان دانشجو پایاننامه را به هیات داوران منتخب ارایه و از آن دفاع مینماید.
خلاصهای از مطالب مطرح شده بعضی از درس های تخصصی الزامی:
اندودنتیکس: مطالب این درس شامل بررسی اتیولوژی، تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریهای پالپی و بافتهای نگهدارنده دندانناشی از ضایعات پالپ به منظور حفظ سلامت و نگهداری دندانهای طبیعی است.
بیماریهای دهان و تشخیص : در درس بیماریهای دهان و تشخیص، به شناسایی ، تشخیص کلینیکی و پاراکلینیکی ضایعات حفره دهان و درمان ضایعات مخاطی آن و ارتباط آن با سایر بیماریهای بدن پرداخته میشود.
پروتزهای دندانی: در این درس در ارتباط با مسایل ترمیمی و بازسازی دستگاه جونده (دندانها و ساختمان مجاور کناری صورت) از طریق پروتزهای ثابت، متحرک (پارسیل و کامل) و فک و صورت بحث میشود. همچنین مسایل مربوط به اصول اکلوژن در این رشته مورد تدریس علمی عملی قرار میگیرد.
رادیولوژی: درس رادیولوژی یکی از درسهای دندانپزشکی و از علوم اساسی جهت دستیابی و شناسایی حالات طبیعی و غیرطبیعی استخوان فکها و دندانها میباشد.
دندانپزشکی کودکان: درس دندانپزشکی کودکان، قسمتی از درسهای دندانپزشکی است که شامل : تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری دهان و دندان کودکان، معلولان و معلولان ذهنی و شناسایی رابطه آن با سلامت عمومی آنها میباشد.
دندانپزشکی ترمیمی : این درس شامل بررسی اتیولوژی ، تشخیص ، پیشگیری و درمان و ترمیم ضایعات بافتهای سخت دندانی به منظور حفظ سلامت و زیبایی دندانهای طبیعی و بافتهای نگهدارنده آنهاست.
رشته های مشابه و نزدیک به این رشته :
وجوه مشترک علمی وسیعی که این رشته با رشته پزشکی دارد، به دندانپزشک این مهارت را میدهد تا با شناخت همه جانبه ساختمان بدن و فیزیوپاتولوژی آن خدمات و درمانهای لازم را در راستای تخصصی خود ارایه دهد.
وضعیت نیاز کشور ایران به این رشته در حال حاضر :
اگرچه اهمیت رشته دندانپزشکی در شهرهای بزرگ و متوسط تا حدود زیادی روشن است، اما متاسفانه هنوز این رشته نتوانسته است ارزش والای خود را در شهرهای کوچک و روستاها، آنچنان که باید نشان دهد. گرایش روزافزون داوطلبان به این رشته و مراجعه رو به افزایش شهروندان به شاغلان این حرفه ، میتواند اهمیت قابل ملاحظه و نیاز به متخصصان را در این رشته ، حتی در مقایسه با سایر رشتههای پزشکی به وضوح نشان دهدنکات تکمیلی :
توانایی های لازم
یک دندانپزشک عمومی با بینش هنری، کارش را آغاز و به پایان می رساند. چرا که او در هنگام تراش دندان، ردیف کردن، ساخت و ترمیم دندان و موارد دیگر باید از خلاقیت هنری خویش بهره برده و دارای نگرش کارشناسانه هنری باشد. همچنین دانشجوی این رشته باید از دستهایی ماهر و توانمند برخوردار باشد چون بسیاری از کارهای دندانپزشکی از تراش دندان گرفته تا بازسازی دندان نیاز به دستهایی هنرمند و توانا دارد تا بتوان به نحو احسن کارهای ظریف دندانپزشکی را انجام داد. در نهایت باید گفت که هر آنچه یک دانش آموز در درس زیستشناسی دوره دبیرستان خود فرا میگیرد، به نحوی به رشته دندانپزشکی ارتباط دارد بخصوص در بخش فیزیولوژی و آسیبشناسی که دانشجویان در دو سال اول تحصیل با وسعت و عمق بیشتری نسبت به دوره دبیرستان مطالعه می کنند .
گرایش های این رشته
رشته دندانپزشکی گرایش ها و تخصص های تقریبا زیادی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر دارد از جمله:
متخصص آناتومی دندان،متخصص ارتودنسي، متخصص بهداشت دهان و دندان، متخصص پروتزهای ثابت و اکلوژن، متخصص پروتزهای دنداني (ثابت و متحرک) .
متخصص جراحي لثه، متخصص دندانپزشکي اطفال، متخصص دندانپزشکی ترمیمی، متخصص دندانپزشکی جامعه نگر متخصص مواددنداني. متخصص رادیولوژي دهان و فک و صورت هم داریم که به دو صورت تخصص دندانپزشکی عمومی و فلوشیپ تخصص رادیولوژی نامیده می شود.
نکات مثبت رشته دندانپزشکی
•نداشتن شیفت های طاقت فرسای شبانه و اجباری
•گرفتن ساده تر مدرک دکتری و دوران تحصیلی راحت تر نسبت به پزشکی و داروسازی
•درآمد خوب حتی با داشتن مدرک دکتری عمومی بدون تخصص
نکات منفی رشته دندانپزشکی
•دردهای عضلانی و مفصلی ( به دلیل حالتهای بدنی ثابت طولانی مدت، انجام حرکات تکراری، قرار گرفتن در یک وضعیت نامناسب به مدت طولانی )
•خطر ابتلا به بیماریهای عفونی و واگیردار ( با رعایت اصول ایمنی مانند استفاده از ماسک، عینک محافظ و دستکش قابل پیشگیری است )
•آلودگی به خون آلوده ( این یکی از خطراتی است که همیشه متوجه دندانپزشکان است )
•کمتر شدن فرصت های شغلی در شهرهای بزرگ ( در مناطق محروم نیاز مبرم به دندانپزشکان احساس می شود )
دندانپزشکی را انتخاب کنید اگر:
•می خواهید دوران تحصیلی راحتی را سپری کنید
•سادهتر از هر رشته دیگری به مدرک دکترا دست یابید
•توانایی خوبی برای برقراری ارتباط با بیماران دارید
•از مشکلات اسکلتی مانند کمر درد و آرتروز گردن هراسی ندارید
•باید در کنار داشتههای علمی، جسارت و قدرت تصمیمگیری آنی داشته باشید
در هنگام تحصیل در این رشته ، چنین شرایطی خواهید داشت:
– با خون و مرگ و زندگی تماس نزدیک ندارید
– چه در دوران تحصیل و چه دوران کار، شیفت شب و کشیک اجباری ندارد، مگر اینکه خودتان بخواهید!
– پس از دو سال فراگیری مباحث عمومی پزشکی، کم کم دروس شما محدود به نواحی دهان و سر و گردن میشود
– از سال سوم وارد فعالیتهای کلینیکی میشود و در سالهای چهارم تا ششم مهارت های خود را حین کار روی دهان بیمار میآزمایید و بر آن میافزایید
– در طول تحصیل مهارتهای ارتباط با بیماران را فرا می گیرید اما تا تبدیل شدن به یک دندانپزشک ایدهآل راه درازی باید طی کنید
– خطر دردهای مفصلی و عضلانی از همان دوران تحصیل شما را تهدید میکند
– خطر ابتلا به بیماریهای عفونی و واگیردار در این رشته کمتر از رشته پزشکی نیست و باید هنگام کار درمانی بسیار احتیاط کنید
– ارتباط با بیمار همیشه جذاب نیست و گاه با برخوردهای نامعقول، عجیب و تاسفانگیز از دیگران مواجه خواهید شد
رشته ی دندانپزشکی در کنکور سراسری
قابل ذکر است رشته ی دندانپزشکی از زیر گروه های ۱ رشته های علوم تجربی است .بنابراین ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته به صورت زیر است:
زمین شناسی=0
زیست شناسی =4
شیمی=3
فیزیک=2
ریاضیات=2
توجه داشته باشید همه ی دروس بالا اختصاصی بوده و ضریب همه در ۳ ضرب میشود.
دیدگاهتان را بنویسید