معرفی کامل رشته مامایی
مقدمه
در هر لحظه ، نوزاد يا نوزاداني در گوشه و كنار دنيا متولد ميشوند. حادثهاي كه كثرت و قدمت آن باعث شده است تا عظمت اين بزرگترين معجزه خلقت از چشمها پنهان بماند. آري! تولد بزرگترين ، باشكوهترين و بحرانيترين لحظه زندگي و قديميترين تجربه بشري است و در ميان مشاغل نيز مامايي( در شكل سنتي آن) يكي از قديميترين مشاغل است . زيرا از قديم، عدهاي از زنان بودند كه به دليل تجربه بسيار و اطلاع از داروهاي گياهي و تاثيرات آنها، به زنان ديگر كمك ميكردند تا وضع حمل آسانتر و ايمنتري داشته باشند.
التبه نبايد تصور كرد كه آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامايي معروف است، ادامه و دنباله همان مامايي سنتي است بلكه امروزه مامايي دانشي است كه بر مشاهده ، آموزش، پيشگيري ، تحقيق، تشخيص و درمان استوار شده است .
تعريف ماما :
ماما به شخصي اطلاق مي شود كه تحصيلات مامايي را در حد كارشناسي وكارشناسي ارشد برابر مقررات در مراكز آموزش داخلي و خارجي بپايان رسانيده و موفق به اخذ پروانه رسمي مامايي از مقامات صلاحيت دار مربوط شده باشد .
او بايد قادر به نظارت، مراقبت و توصيه به زنان دردوران بارداري، زايمان و دوره بعد از زايمان، هدايت زايمانها با مسئوليت خود و مراقبت از نوزاد وشيرخوار و كودك زير 6 سال باشد. اين مراقبت شامل پيشگيري، كشف حالات غير طبيعي در مادر وكودك، فراهم ساختن كمكهاي پزشكي و اجراي اقدامات اورژانس در نبود كمك پزشكي مي باشد .
او وظيفه مهمي در مشاوره و آموزش بهداشت نه تنها براي زنان بلكه براي خانواده وجامعه دارد. كار ماما بايد شامل آموزش دوران بارداري، آماده كردن والدين براي پذيرش وظايف پدري و مادري بوده و به تنظيم خانواده ومراقبتهاي كودك وبعضي از موارد بيماريهاي زنان گسترش يابد .
او مي تواند در بيمارستانها، درمانگاهها ، واحدهاي بهداشتي، منازل ( مشاوره مامايي و زايمان درمنزل ) و هر شكل ديگري از ارائه خدمات مامايي كار كند .
حيطه رشته مامايي
مامايي يكي از زيرمجموعههاي علوم پزشكي است كه نقش هاي بسيار گستردهاي اعم از نقش مشاورهاي، آموزشي ، مراقبتي ، حمايتي،درمانگري و تحقيقاتي است. البته تمامي اين نقشها در ارتباط با مادر و كودك مفهوم پيدا ميكند يعني ماما به مشاوره قبل ،بعد و هنگام ازدواج ، آموزش نحوه تنظيم خانواده، مراقبت در دوران بارداري، زايمان طبيعي و مراقبت بهداشتي مادر و كودك و آموزش به دختران در زمينه بهداشت دوران بلوغ و بعد از آن ميپردازد .
«حيطه رشته مامايي از دوران قبل از حاملگي شروع ميشود و تا پس از زايمان و 6 سالگي كودك ادامه پيدا ميكند»
در دوران قبل از حاملگي ماما بررسي ميكند كه آيا يك مادر توانايي حامله شدن را دارد و اگر حامله شود خطري براي خودش يا جنينش بوجود ميآيد يا نه؟ براي مثال مادران ديابتي، مادراني كه بيماري قلبي پيشرفته دارند، مادراني كه سابقه خانوادگي واضحي از ناهنجاريهاي ژنتيكي دارند و مادراني كه قبلا بچه معلول به دنيا آورده يا چندبار سقط كردهاند، بايد قبل از حاملگي با ماما مشورت كرده و آزمايشهاي لازم را انجام دهند. در واقع در اين مرحله ماما به مشاوره با زنان علاقهمند به بارداري و شناسايي زنان پر خطر از نظر بارداري و زايمان ميپردازد و آنها را به متخصص مربوط ارجاع ميدهد. مرحله بعد حاملگي است كه در اين مرحله مراقبت از باردار در درمانگاهها با كلينيكهاي مراقبت از بارداري بر عهده ماما است. در اين دوران خانم باردار در فواصلي معين كه ماما مشخص ميكند به كلينيك مراجعه كرده و معاينه ميشود تا ماما ضمن معاينه ، مشاوره و آزمايش از سلامت مادر و جنين مطمئن گردد و در صورتي كه خطري مادر يا جنين را تهديد ميكند زود تشخيص داده و از عواقب جدي و وخيم آن جلوگيري نمايد. براي مثال مادري كه دچار فشار خون حاملگي شده است اگر زود تشخيص داده نشود به قيمت جان مادر و جنين تمام خواهد شد. گفتني است كه در اين مرحله ماما ميتواند در زمينههاي مختلف مانند تغذيه، بهداشت فردي، ورزش، كتنيكهاي تنفس و اطلاع از سلامت جنين به مادر آموزش داده و او را براي زايمان آماده سازد ..
مرحله بعد مرحله زايمان است كه از پذيرش مادر در اتاق درد شروع شده و به وضع حمل در اتاق زايمان خاتمه پيدا ميكند. در اين مرحله ماما بررسهاي اوليه را انجام ميدهد و پس از اطمينان از آمادگي مادر براي زايمان و سلامت مادر و جنين همچنين اطمينان از يك زايمان طبيعي مسووليت زايمان را برعهده ميگيرد .
در اين مرحله اگر زايمان با مشكلي روبرو باشد مثلا جنين در حالت طبيعي نبوده يا مادر بيماري خاصي مثل بيماري قلبي پيشرفته داشته باشد يا اينكه نياز به سزارين باشد، اين وظيفه پزشك زنان و زايمان است كه مسووليت زايمان را در بيمارستان يا زايشگاه بر عهده بگيرد.
در مرحله بعد از زايمان نيز كنترل سلامت نوزاد و مادر و آموزش نحوه رسيدگي و چگونگي نگهداري فرزند بر عهده ماما است .
مرحله بعد نيز واحد بهداشت مادر و كودك است كه در اين مرحله تعيين وضعيت رشد و تكامل كودك شامل رشد فيزيكي و تكاملهاي اجتماعي ، رفتاري و گفتاري از 5 روزگي تا 6 سالگي و واكسيناسيون كودك بر عهده ماما است. از سوي ديگر بخشي از كار ماما به زنان بر ميگردد. در اين بخش ماما در درمانگاههاي زنان يا در مطبها خصوصي به پيشگيريهاي اوليه از سرطان دهانه رحم و پستان پرداخخته يا در مراكز نازايي به عنوان مشاور نازايي فعاليت ميكند .
وظایف ماما
بخش عمده ای از وظایف ماما به زنان باردار مربوط می شود. با توجه به این قبل از تولد،کار ماما معمولا شامل موارد زیر است:
•توصیه به زنان باردار برای موضوعاتی چون تغذیه سالم
•توضیح در مواردی چون به دنیا آوردن بچه در بیمارستان ، تولد طبیعی یا انواع تسکین درد
•برگزاری کلاسهای آموزشی درمورد بارداری و پدر و مادر شدن
•بررسی سلامت مادر و کودک در طول بارداری
در هنگام زایمان وظایف ماما عبارتند از :
•بررسی چگونگی پیشرفت کار
•کنترل کودک در طول مراحل زایمان
•تسکین درد و توصیه هایی در مورد روشهای مدیریت درد
•انجام عمل زایمان (طبیعی)
•تماس با دکتر متخصص در هنگام روبرو شدن با هر مشکل
وقتی کودک به دنیا می آید، کار ماما می تواند شامل ارائه توصیه های لازم به خانواده در مورد تغذیه، حمام کردن و مراقبت از کودک باشد.
ماما به غیر از مسایل مربوط به زنان باردار وظایف دیگری نیز دارد که برخی از آنها عبارتند از :
•انجام معاینات لازم از زنان و تشخیص موارد غیر طبیعی و بیماری های زنانه و در صورت لزوم ارجاع آنها به پزشک متخصص
•راهنمایی و مشاوره بهداشتی زنان و دختران
•راهنمایی زنان در امر تنظیم خانواده
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد
در مورد فرصتهاي شغلي رشته مامايي نظرات متفاوتي وجود دارد. عدهاي معتقدند كه در حال حاضر فرصتهاي شغلي مامايي بيشتر رشتههاي علوم پزشكي محدود و بسيار اندك است و از همين رو تعداد بيشماري از فارغالتحصيلان اين رشته بيكار هستند يا در شغل هاي نامربوط با رشته تحصيلي خود فعاليت ميكند. به همين دليل بهتر است كه اين رشته محدود شده يا حتي حذف شده و به جاي آن همچون گذشته «نرس ماما» تربيت گردد. (پرستارهايي كه دوره تخصصي مامايي را نيز آموزش ديدهاند.)
به هر حال از مراكزي كه يك ماما ميتواند در آنها مشغول به كار شود، ميتوان به بيمارستانها، زايشگاهها، درمانگاهها و مراكز بهداشتي و طرح پزشک خانواده اشاره كرد. همچنين ماما طبق قوانين حاضر در صورت داشتن مدرك كارشناسي ميتواند مطلب داير كرده و در آن به ارائه خدمات بهداشتي و درماني بپردازد .
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل مامایی
علاقه مندان برای ورود به این شغل باید در رشته مامایی تحصیل کنند.
البته فقط خانم ها می توانند وارد این رشته شوند. در ایران مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی و مشاوره در مامایی وجود دارد و فارغ التحصیلان دوره ارشد می توانند در رشته بهداشت باروری ( رشته ای بسیار نزدیک به مامایی) در سطح دکتری ادامه تحصیل دهند.
مهارت و دانش مورد نیاز ماما
ماما باید مهارتهای ارتباطی خوب، اعتماد به نفس و آرامش (در شرایط پر استرس) داشته و بتواند اعتماد بیماران را جلب کند. او باید فرد مسئولی بوده و با عشق و علاقه و صبر زیاد به مراجعان و بیماران خود رسیدگی کند. ماما باید با بیمار به خوبی ارتباط نزدیک برقرار کرده و در شرایط سخت مانند زایمان به او آرامش دهد. مهم ترین مهارت ها و توانمندی های ماما به قرار زیر است:
•عشق و علاقه زیاد به کار خود
•روابط عمومی خوب
•داشتن اعتماد به نفس
•صبر و حوصله
•تصمیم گیری سریع و درست در شرایط بحرانی
•مهارتهای کار تیمی قوی و ابتکارعمل در کار کردن به تنهایی
•آرامش در شرایط پراسترس
•استقامت فیزیکی و ذهنی
•توان استفاده از دستگاه های پزشکی مربوط به کار خود
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر: (كارشناسي ارشد و … )
كارشناسي ارشد مامائي ناپيوسته به اولين مقطع تحصيلي پس از كارشناسي گفته ميشود. طول دوره كارشناسي ارشد حداقل 2 سال و حداكثر 3 سال است. دوره دكتراي مامايي كه پس از اتمام تحصيلات در مقطع كارشناسي ارشد، ميتوان به آن راه يافت به تازگي در شوراي عالي برنامهريزي تصويب شده است .
واحدهای درسی :
دروس عمومی 20 واحد
دروس پایه 20 واحد
دروس اصلی 17 واحد
دروس تخصصی شامل کارآموزی ها 62 واحد
کارآموزی در عرصه 16 واحد
جمع کل واحدهای درسی : 135 واحد
این رشته در کنکور سراسری
رشته مامایی در کنکور سراسری و در گروه علوم تجربی در زیر گروه ۱ قرار دارد و ضرایب دروس تخصصی آن به شرح زیر است :
زمین شناسی : ۰
ریاضی : ۲
زیست شناسی : ۴
فیزیک : ۲
شیمی : ۳
و نیز این رشته به صورت استانی پذیرش دانشجو دارد .
دانشگاه هایی نظیر علوم پزشکی تهران ، مشهد ، شهید بهشتی تهران ، شیراز ، قم و … در سال ۱۳۹۵ در این رشته پذیرش دانشجو داشته اند ..
فارغ التحصيلان دوره كارشناسي مامايي داراي توانایي ها و مهارت هاي زير خواهند بود:
1 – آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتي و مامايي گسترده به جامعه زنان در سنين باروري با درك نيازهاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي خانواده به منظوركمك به كم كردن ميزان مرگ و مير مادر و نوزاد
2 – مشاوره و راهنمائي خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل و مسائل دوران بارداري و بعد از زايمان و تنظيم خانواده
3 – انجام كليه مراقبتهاي دوران بارداري، انجام زايمان و مراقبتهاي بعد از زايمان از جسمي رواني و مراقبت نوزاد با مسئوليت كامل خود در بيمارستانها و منازل و يا مراكز زايماني ديگر
4 – تشخيص زودرس بيماريهاي دوران بارداري و پي بردن به موارد غير طبيعي در مادر و جنين و نوزاد و شيرخوار كمك گرفتن از پزشك در مورد لزوم و انجام فوريت هاي مامايي در صورت عدم دسترسي به پزشك در مواقع اورژانس
5 – انجام اپي زياتومي و ترميم آن با استفاده از بيحسي موضعي
6 – تشخيص بيماريهاي زنان و ارجاع به پزشك متخصص در صورت لزوم
7 – گرفتن اسمير از دهانه رحم و انجام معاينه پستان
8 – پيشگيري از امراض زنان و بهداشت تنظيم خانواده در حد شرع مقدس اسلام و گذاردن IUD
دیدگاهتان را بنویسید