معرفی کامل رشته مهندسی پلیمر
دیباچه:
هرکجا هستید باید بدانید که یکی از فرآوردههای صنعت پلیمر در اطراف شما است. چرا که این صنعت در ساخت رنگ درها و دیوارهای خانهها و پوشاک، پوشش کابلها و سیمها و هرآنچه که از لاستیک یا پلاستیک ساخته شده است، نقش کلیدی دارد. پلیمرها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم میشوند. پلیمرهای طبیعی موادی مانند ترکیبهای سلولزی، چوب، کاغذ و پشم هستند و از مواد نفتی نیز میتوان مواد پلیمری مصنوعی را ساخت. مهندسی پلیمر دارای دو گرایش اصلی صنایع پلیمر و تکنولوژی و علوم رنگ است.
رشته ی مهندسی پلیمر نسبت به رشته های مهندسی دیگر، تقریبا جوان است و شکوفایی آن از زمان جنگ جهانی دوم آغاز شده است؛ اما به دلیل کاربرد روزافزون پلیمر در صنایع مختلف، این رشته به سرعت رشد کرده و امروزه از رشته های مهم کشورهای صنعتی پیشرفته است.
پلیمرها به دو دسته ی طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند. پلیمرهای طبیعی، موادی مانند ترکیب های سلولزی، چوب، کاغذ و پشم هستند که انسان از سال ها پیش آن ها را می شناخته و هنوز هم این دسته از پلیمرها در دنیا بسیار مهم و باارزش هستند؛ اما پلیمرهای مصنوعی در دوران جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفتند، زیرا در این زمان، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که از مواد نفتی می توان مواد پلیمری مصنوعی ساخت و این مواد کاربردهای مختلفی خواهند داشت.
بنابراین مهندسی پلیمر با ساخت پلیمرهای مصنوعی توسط محققان شکوفا شد و اکنون تنها با گذشت چند دهه از آن دوران، این رشته به حدی رشد کرده است که پیشرفت تکنولوژی، ارتباط تنگاتنگی با طراحی و ساخت مواد پلیمری دارد.
با توجه به این که کشور ما نیز از جمله کشورهایی است که در زمینه ی کشاورزی و منابع نفتی (صنایع شیمیایی) از استعداد بالقوه ی خوبی برخوردار است و مواد پلیمری نیز در دو زمینه ی ذکرشده، نقش کلیدی دارند، از ۲۰ سال پیشی مهندسی پلیمر در ایران مورد توجه قرار گرفت. البته در آغاز، این رشته به عنوان یکی از گرایش های رشته ی مهندسی شیمی مطرح بود اما در سال ۱۳۶۲، رشته ی مهندسی پلیمر با دو گرایش صنایع پلیمر و تکنولوژی و علوم رنگ به طور مستقل اقدام به پذیرش دانشجو کرد.
شاخه های مهندسی پلمر:
معمولا بر اساس گرایش های رشته مهندسی پلیمر در دانشگاه در مقاطع مختلف، متخصصان این حوزه وارد حوزه های مختلف در صنعت می شوند که عبارتند از :
•صنایع پلیمر
•پلیمریزاسیون
•نانو پلیمر
•تکنولوژی و علوم رنگ
•علوم و فناوری چاپ
گرایش های مهم رشته مهندسی پلیمر
1-گرایش صنایع پلیمر :
پلیمرها کاربرد وسیعی در صنایع دارند و به همین دلیلی، رشته ی صنایع پلیمر که به تولید مواد پلیمری از قبیل پلاستیک، لاستیک، الیاف مصنوعی، رزین و مواد صنعتی دیگر می پردازد، اهمیت فوق العاده ای دارد. هدف رشته ی مهندسی صنایع پلیمر، تولید همه ی محصولات پلیمری از قبیل لاستیک، پلاستیک، الاستومر، رزین و سایر مواد مورد نیاز صنعت است.
البته پلیمرها کاربرد پزشکی نیز دارند، مثلا اگر کشکک زانوی یک نفر آسیب ببیند و ترمیم آن امکان پذیر نباشد، شبیه به همان کشکک زانو را با مواد پلیمری درست می کنند و روی زانو قرار میدهند یا دندان مصنوعی و لنزهای چشمی، همه از مواد پلیمری ساخته می شوند که به این مواد پلیمری، «پلیمرهای زیستی» می گویند.
رشته ی مهندسی صنایع پلیمر، شناخت، طراحی، فرمولاسیون، آنالیز و بررسی خواص فیزیکی و مکانیکی سه ماده ی عمده است که عبارت اند از:
لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت؛ یعنی در این رشته هر چه به این مواد مربوط است،بررسی می شود.
درسهای این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی پلیمر:
ریاضیات عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامهنویسی کامپیوتر، کارگاه عمومی، شیمی آلی، مبانی مهندسی برق، موازنه انرژی و مواد، ترمودینامیک مهندسی، شیمی پلیمریزاسیون، انتقال حرارت، مکانیک سیالات، انتقال جرم، عملیات واحد، کنترل فرآیندها، اقتصاد و طرح مهندسی، نقشهکشی صنعتی، استاتیک و مقاومت مصالح، ترمودینامیک مهندسی، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، موازنه انرژی و مواد، عملیات واحد، سینتیک و طرح راکتور، کنترل فرایندها، شیمی فیزیک، انتقال جرم، ریاضیات مهندسی، روشهای اندازهگیری کمیتهای مهندسی، شیمی فیزیک پلیمرها، شیمی سینتیک پلیمریزاسیون، وسائل اندازهگیری مشخصات مولکولی پلیمرها، روشهای اندازهگیری مشخصات پلیمرها، مهندسی و کارگاه پلاستیک، رئولوژی پلیمرها، اصول مهندسی پلیمریزاسیون، خواص فیزیکی و مکانیکی پلیمرها، تکنولوژی و خواص فیزیکی الیاف، مهندسی و کارگاه الاستومر، تکنولوژی و کارگاه کامپوزیتها، خواص و کاربرد پلیمرهای طبیعی.
دروس تخصصی گرایش صنایع پلیمر :
رئولوژی پلیمرها، مهندسی الاستومر، مهندسی پلاستیک، تکنولوژی کامپوزیتها، تکنولوژی و خواص فیزیکی الیاف. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
2-گرایش تکنولوژی و علوم رنگ :
امروزه 4 الی 5% از در آمد ناخالص دولتها صرف خوردگی فلزات میشود. البته در ایران هنوز آماری در این مورد ارائه نشده است، اما “کمیته تحقیقات رنگ و خوردگی” که زیر نظر “شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران” دایر شده است، معتقد است که از دیر باز یکی از معضلات شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران، مشکلات ناشی از خوردگی مخازن و لولهها بوده است.بدون شک پاسخگوی این مشکل متخصصان رشته تکنولوژی و علوم رنگ هستند زیرا یک بخش مهم از دروس این رشته در مورد پوششدهی (یکی از راههای مبارزه با خوردگی) است. در کل دروس گرایش در دوره کارشناسی به دو بخش تقسیم میشود. یک بخش در مورد سنتز مواد رنگزا است که کاربرد آن در صنعت نساجی، چاپ و چرمسازی است و بخش دوم پوششدهی است که روی سطوح فلزی یا غیرفلزی مانند پلیمرها، چوب یا بتن استفاده میگردد.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی و علوم رنگ:
مهندسی رزینهای صنعتی، تکنولوژی تولید رنگ، شیمی و تکنولوژی مواد رنگزا، کنترل رنگ، تکنولوژی جوهرهای چاپ. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه است.)
مسئولیت ها و وظایف مهندس پلیمر
•مهندس پلیمر وظایف متعددی بر عهده دارد اما مهمترین آنها که در صنایع مختلف مشترک می باشند عبارتند از :
•طراحی فرمولاسیون انواع پلیمرها و تهیه دستورات لازم برای ساخت آنها
•طراحی فرمولاسیون انواع رنگها (پوششهای پلیمری) و فرایند تولید آنها
•طراحی فرمولاسیون انواع مرکب های چاپ
•طراحی، تولید و تبدیل پلیمرها بر مبنای فناوری نانو
•مهندسی تولید و نظارت بر کل فرآیند تولید رنگ و نیز کنترل کیفی محصولات تولیدی در کارخانجات تولید پوششهای پلیمری
•طراحی انواع پوششهای پلیمری مصنوعی در صنایع مختلف از جمله : صنایع برق و الکترونیک، صنایع غذایی و کاغذسازی و … و نیز فرمولاسیون و ساخت انواع مرکبهای چاپ
•طراحی واحدهای ساخت مواد پلیمری از جمله لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت
•طراحی فرمولاسیون انواع رزینهای صنعتی اعم از رزینهای آلکید، آمینو، فنولیک، اکریلیک، اپوکسی و …
•طراحی واحدها و فرآیندهای ساخت رزینهای صنعتی و مهندسی تولید و کنترل کیفی آنها
•کارشناسی تهیه پوششها و نظارت بر اجرای عملیات رنگآمیزی
•بازرسی پیمانکاری های رنگآمیزی (عملیات آمادهسازی و اعمال مواد پوششی) در صنایع بزرگی همچون صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، برق، آب ، سازههای فلزی و بتونی، صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و …
•طراحی فرآیندهای رنگرزی انواع منسوجات بافته و نبافته، چرم و … ، نظارت بر عملیات رنگرزی و نیز کنترل کیفیت محصولات رنگرزی شده و …
مهارت و توانمندی های لازم مهندس پلیمر
•از آنجا که مهندسی پلیمر و مهندسی شیمی ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند (به طوری که مهندسی پلیمر در گذشته یکی از گرایش های مهندسی شیمی لحاظ می شده است)، یک پلیمریست نمیتواند با شیمی بیگانه باشد. یعنی باید شیمی را بداند تا بتواند پلیمر را به درستی درک کند.
•همچنین رشته مهندسی پلیمر مثل همه رشتههای مهندسی نیاز به ریاضیات قوی دارد و بالاخره دانشجوی این رشته باید به زبان انگلیسی مسلط بوده و نحوه استفاده از رایانه را نیز بداند چون برای دسترسی به جدیدترین اطلاعات در رشته مهندسی پلیمر باید از شبکه اینترنت استفاده کرد.
•همچنین مهندس پلیمر باید از توانایی های جسمی لازم برای کار با تجهیزات آزمایشگاهی و کار در کارخانه و همچنین حس بینایی قوی برای تفکیک رنگ های مختلف نیز برخوردار باشند.
•توانایی کار تیمی، قدرت برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، توانایی انتقال مفاهیم به دیگران (مثل کارگران کارخانه یا مدیران ارشد) نیز از دیگر توانمندی های لازم است برای اینکه شما یک مهندس پلیمر موفق شوید.
•یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس پلیمر، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی پلیمر است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس پلیمر بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس پلیمر را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی پلیمر قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی پلیمر موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه پلیمر پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی پلیمر یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی پلیمر
•ASPEN
•MATLAB
•Moldflow (نرم افزار شبیه سازی فرآیند تزریق)
•hysys
•FLUENT
•VLab (نرم افزار شبیه ساز آزمایشگاه)
•Pipe Calculator (نرم افزار محاسبه افت فشار ناشی از اصطکاک در خط لولهها)
وضعیت استخدام مهندس پلیمر و بازار کار این شغل
امروزه بیش از ۵۰% قطعات خودروها از مواد پلیمری ساخته میشود. در صنایع برق، الکترونیک و مخابرات نیز پلیمرهای مصنوعی به عنوان عایقهای الکتریکی جایگاه بسیار مهمی دارند. در صنعت پوشاک نیز پلیمرها مؤثر هستند.
در صنایع حمل و نقل، صنایع نظامی، پزشکی، کشاورزی و بستهبندی کاربرد مواد پلیمری بسیار گسترده است. در مورد وضعیت استخدام مهندس پلیمر می توان گفت که فارغ التحصیلان گرایش های مختلف مهندسی پلیمر به خصوص صنایع پلیمر، پلیمریزاسیون و نانوپلیمر در تمامی حوزه های مذکور می توانند مشغول به کار شوند و با توجه به جدید بودن بسیاری از دستاوردهای این صنعت در دنیا و رقابت بسیار زیاد کشورها برای تولید محصولات جدید و با ارزش افزوده بالا، فرصت های نوآوری و خلاقیت برای شما به عنوان مهندس پلیمر در تمام صنایع فراوان است و میزان موفقیت شما تا حد زیادی بستگی به میزان علاقه مندی و پشتکار خودتان دارد.
اما فارغالتحصیلان مهندسی پلیمر در گرایش های مرتبط با رنگ از جمله تکنولوژی و علوم رنگ، صنایع رنگ و علوم و فناوری چاپ نیز میتوانند در کارخانجات رنگسازی به تولید رنگینههای مصنوعی بپردازند. از سوی دیگر امروزه صنعت پوششدهی بسیار گسترش یافته است تا جایی که در کنار هر صنعت مادر حتماً یک صنعت پوششدهی حضوری فعال دارد. از دگمههای یک پیراهن و سگک کفش گرفته تا دستگیره درها و نیز پوششهای صنعتی مثل ضد خوردگی و پوششهای تزئینی. شما به عنوان متخصص پلیمر و مخصوصا با تسلط بر تکنولوژی و علوم رنگ با کمی تلاش و پیگیری، می توانید جذب این صنایع شده و با خلاقیت و پشتکار خودتان، مراحل پیشرفت شغلی و افزایش درآمد را به سرعت طی کنید.
همچنین شما به عنوان مهندس پلیمر میتوانید در کلیه صنایع بزرگ و کوچک تولید پلیمرها و همچنین در صنایع تبدیل پلیمر نظیر صنایع لاستیک، پلاستیک، الیاف مصنوعی، رزینسازی، کفشسازی، چسبسازی، کامپوزیتها و کاغذسازی مشغول به کار شوید و یا در مراکز تحقیقاتی پلیمرها در دانشگاههای کشور، تحقیق و تدریس کنید و یا اینکه در دفاتر مهندسین مشاور و واحدهای برنامهریزی صنایع تولید پلیمر و وزارتخانه و سازمان های دولتی مربوطه استخدام شوید.
درآمد و حقوق مهندس پلیمر
در ایران آمار و ارقام دقیقی از میزان اشتغال و درآمد مهندسین پلیمر تا کنون منتشر نشده است اما بر اساس اخبار و اطلاعات برگرفته از صنعت پلیمر و همچنین گفتگو با صاحبنظران و متخصصین این حوزه، درآمد مهندس پلیمر به عوامل مختلفی برمی گردد که از آن جمله میزان دانش و تخصص او، میزان تجربه وی، توانایی مدیریت و کنترل پروژه و شخصیت و استعدادش می باشد که در نهایت میزان موفقیت او در استخدام، پیشرفت شغلی و دریافت حقوق و دستمزد را رقم می زند.
در صورتی که شما به عنوان مهندس پلیمر در یکی از سازمان ها و یا پژوهشگاه های دولتی استخدام شوید، با توجه به مدرک تحصیلی تان (کارشناسی-کارشناسی ارشد-دکتری) و میزان سابقه کارتان مطابق با قوانین و مقررات دولتی و یا دانشگاهی حقوق دریافت می کنید.
در صورتی که شما در بخش خصوصی کار می کنید میزان حقوق و دستمزد شما علاوه بر موارد فوق به عوامل دیگری از جمله صنعتی که در آن کار می کنید (خودرو سازی، نساجی، نفت و گاز و …. )، نحوه رزومه نویسی و ارائه توانمندی هایتان و ارتباطات با سایر متخصصین و مدیران این حوزه ارتباط دارد.
برخی از دانشگاه های ارائه کننده رشته مهندسی پلیمر
•دانشگاه صنعتی سهند – تبریز
•دانشگاه صنعتی امیرکبیر – تهران
•دانشگاه تهران
•دانشگاه یاسوج
•دانشگاه ارومیه
•دانشگاه صنعتی قم
•دانشگاه گلستان – گرگان
دیدگاهتان را بنویسید