معرفی کامل رشته دکترای پیوسته بیوتکنولوژی
رشته ی بیوتکنولوژی، یک رشته ی کاربردی و میان رشته ای مهندسی – علوم پایه است که قلمرو آن حداقل ۳۳ حوزه ی تخصصی علوم را دربرمی گیرد. این رشته در کشور ما از سالی ۱۳۷۸ در دانشکده ی علوم دانشگاه تهران در مقطع دکترای پیوسته ارائه می شود. رشته ی بیوتکنولوژی از سه مرحله ی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تشکیل شده است که دانشجویان در مرحله ی کارشناسی پس از گذراندن موفقیت آمیز ۱۳۲ واحد درس های مشترک معرفتی – نظری، علوم پایه، پزشکی، مهندسی و مبانی بیوتکنولوژی و آموختن زبان انگلیسی در حد ۵۵۰ نمره ی تافل و آشنایی کامل با یک زبان برنامه نویسی کامپیوتر در صورتی که معدل آن ها در هر نیم سال تحصیلی کمتر از ۱۵ نباشد، می توانند وارد مرحله ی دوم یعنی مقطع کارشناسی ارشد شوند که در این مقطع یکی از ۶ گرایش بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی پزشکی، بیوتکنولوژی محیطی و دریایی، بیوتکنولوژی مولکولی، فرآورش زیستی و بیوتکنولوژی کشاورزی (گیاهی) را انتخاب می کنند و بعد از گذراندن ۴۸ واحد در یکی از گرایش های تخصصی و انجام معادل ۶ واحد پژوهش های انفرادی و ارائه ی ۲ واحد سمینار، از مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل می شوند.
در این مرحله در صورتی که میانگین نمرات درس های مقطع کارشناسی ارشد آن ها حداقل ۱۶ باشد، می توانند در امتحان جامع شرکت کنند و در صورت موفقیت در این امتحان، وارد مرحله ی دکترای تخصصی(پی اچ. دی) شوند و رسما برای ثبت پایان نامه ی دکتری اقدام کنند به عبارت دیگر دانشجویان این رشته نیز برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد و دکتری باید شرایط لازم را داشته باشند؛ یعنی باید میانگین معدل بالایی داشته و در آزمون جامع موفق شوند؛ اما در یک آزمون رقابتی شرکت نمی کنند. در این میان دانشجویان گرایش «بیوتکنولوژی میکروبی» در زمینه ی بیوتکنولوژی غذایی و دارویی، تولید آنزیم ها، پروتئین ها، پلی ساکاری ها، قارچ ها و مخمرها اطلاعات لازم را به دست می آورند. «بیوتکنولوژی پزشکی» نیز در زمینه ژنتیک پزشکی، تشخیص بیماری های عفونی، ارثی و سرطانی، تعیین نقشه ی ژنی و درمان های مولکولی، کاربرد بیوتکنولوژی در پزشکی قانونی،تولید فرآورده های نوترکیب و واکسن ها و مواد تشخیصی است و «بیوتکنولوژی محیطی و دریایی» به استخراج معادن از طریق بیولوژیک،تصفیه ی فاضلاب ها و آلاینده های خطرناک و جامد، رفع آلودگی دریاها و بازسازی بیولوژیکی محیط می پردازد.
«بیوتکنولوژی مولکولی» شامل مهندسی ژنتیک، مهندسی پروتئین، تولید آنتی بادی های منوکلونال، غشا و سنسورهای بیولوژیک و انجام تحقیقات بنیادی بیوتکنولوژی می شود و «فرآورش زیستی» (مهندسی فرآیندهای زیستی) به طراحی رآکتورهای بیوشیمیایی، تکنولوژی فرآورش مواد غذایی، آنزیم ها و داروها می پردازد. «بیوتکنولوژی گیاهی» (کشاورزی) به کشت سلول و بافت گیاهی، تعیین نقشه ی ژنی گیاهی، مهندسی ژنتیک گیاهی، تولید بذر و نهال مقاوم در شرایط نامناسب محیط، بیماری های متداول و حشرات و آفات عمده، تولید کودهای زیستی و آنزیم ها و هورمون ها با منشا گیاهی می پردازد.
توانمندی ها و ویژگی های لازم
رشته ی بیوتکنولوژی از بین داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی و فنی و علوم تجربی دانشجو می پذیرد؛ زیرا بعضی از گرایش های این رشته به علوم پزشکی و بعضی دیگر از گرایش ها به رشته های مهندسی مربوط می شود. دوره ی دکترای پیوسته ی بیوتکنولوژی، دوره ی آموزشی خاصی است که مناسب با توانایی های دانشجویان سرآمد به صورت پیوسته و فشرده تنظیم شده است و با پذیرش دانشجویانی که از نظر بهره ی هوشی، قدرت درک و استدلال، توان نوآوری و خلاقیت، خودآموزی و استفاده ی مناسب از وقت، علاقه و انگیزه ی شدید به یادگیری و توانایی های ذهنی و روانی، سرآمد همگنان خود هستند,آنان را برای اخذ درجه ی دکتری در این رشته آماده می کند. از همین رو نیمی از ظرفیت پذیرش این رشته به داوطلبانی اختصاص دارد که در مرحله ی ماقبل نهایی المپیادهای دانش آموزی ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر و زیست شناسی پذیرفته شده باشند و نیمی دیگر نیز مخصوص داوطلبانی است که از طریق آزمون سراسری وارد شده باشند و نمره ی کل آزمون سراسری آنها از ۱۰۰۰۰۰ کمتر نباشد. از پذیرفته شدگان این رشته، مصاحبه ی علمی به عمل می آید تا دانشجویانی که واقعاً علاقه مند هستند و انگیزه ی علمی لازم را دارند، وارد این رشته شوند.
موقعیت شغلی در ایران:
رشته بیوتکنولوژی، یک رشته جدید است و بی شک مدتی زمان خواهد برد تا فارغ التحصیلان آن، جایگاه واقعی خویش را پیدا کنند اما این به معنای آن نیست که موقعیت شغلی برای فارغ التحصیلان این رشته مهیا نمی باشد. چون زمینه کار بیوتکنولوژی در داخل کشور مساعد است و برای مثال در حال حاضر عده ای از دانشجویان دوره دکترای میکروبیولوژی که در زمینه بیوتکنولوژی میکروبی مطالعه می کنند، بر روی آبهای شور کشور مثل دریاچه ارومیه که امکان رشد موجودات در آن پیچیده و مشکل است، تحقیق می کنند تا با بهره گیری از تکنیک های بیوتکنولوژی، محیطی مناسب برای رشد موجودات دریایی در داخل آن فراهم آورند.
از سوی دیگر فارغ التحصیلان این رشته می توانند به عنوان نیروی انسانی متخصص برای مدیریت میانی و هدایت امور فنی خطوط تولید، مزارع و آزمایشگاهها مشغول به فعالیت شوند.
درس های این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک بین گرایش های مختلف بیوتکنولوژی:
روانشناسی عمومی، فلسفه عمومی، فلسفه هنر و زیبایی شناسی، فلسفه و روش شناسی علوم، تاریخ علم، روش تحقیق، مبانی منطق، منطق ریاضی، اصول مبانی مدیریت صنعتی، آشنایی با قرآن کریم، مبانی علم و حقوق و روابط بین الملل، اصول علم اقتصاد، ریاضی عمومی، آمار و احتمالات، محاسبات علمی عددی، شیمی عمومی، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، مکانیک، الکتریسیته و مغناطیس، موج و حرارت، فیزیک جدید، زیست شناسی عمومی، زیست شناسی سلولی،زیست شناسی مولکولی، ژنتیک عمومی، ژنتیک میکروارگانیسم ها، اصول مهندسی ژنتیک، میکروبیولوژی عمومی، میکروبیولوژی کاربردی، بیوشیمی ساختمانی، متابولیسم، روش های بیوشیمی و دستگاهها، ایمنی شناسی، زیست شناسی پرتوی، اصول مهندسی بیوشیمی، موازنه جرم و انرژی، مکانیک سیالات، انتقال حرات، انتقال جرم، مبانی بیوتکنولوژی پزشکی، مبانی بیوتکنولوژی مولکولی، مبانی بیوتکنولوژی کشاورزی، مبانی بیوتکنولوژی محیطی، مقررات زیست ایمنی.
دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی پزشکی:
ایمونوژنتیک، ایمنی شناسی سلولی – مولکولی، ژنتیک پزشکی، متابولیت های میکروبی، فاراماکوژنتیک، فرآورده های نوترکیب، مهندسی ژنتیک پیشرفته، آنزیمولوژی.
دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی محیطی و دریایی:
فروشوئی میکروبی، تصفیه بیولوژیکی فاضلابها، تصفیه بیولوژیکی آلاینده های خطرناک، آلودگی دریا و بیوتکنولوژی دریایی، پاکسازی زیستی، مدلسازی و شبیه سازی فرآیندها، معادلات دیفرانسیل، شیمی فیزیک، میکروبیولوژی محیطی.
دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی مولکولی:
بیوفیزیک سلولی مولکولی، مهندسی ژنتیک پیشرفته، آنزیمولوژی، ساختمان و عمل پروتئین ها، ساختمان و عمل اسیدهای نوکلئیک، زیست شناسی مولکول پیشرفته، بیولوژی سلولی- مولکولی تکوینی، شیمی فیزیک.
دروس تخصصی گرایش فرآورش زیستی:
مهندسی واکنش های شیمیایی، فرآیندهای جداسازی، طراحی راکتورهای بیوشیمیایی(بیوراکتورها)، مبانی بیوتکنولوژی تخمیر، پدیده های انتقالی در سیستم های بیوشیمی، کنترل فرآیند، طرح و اقتصاد مهندسی، معادلات دیفرانسیل، شیمی فیزیک.
دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی کشاورزی:
سیتوژنتیک(کلاسیک و نوین)، اصول اصلاح نباتات، اصلاح نباتات پیشرفته، کشت بافت گیاهی و کاربردهای آن، تعیین نقشه ژنی گیاهی(کلاسیک ونوین)، ژنتیک مولکولی گیاهی، روشهای نوین انتقال ژن به گیاهان، آفات و بیماریهای گیاهی، مهندسی ژنتیک پیشرفته.
دروس تخصصی گرایش بیوتکنولوژی میکروبی:
میکروبیولوژی محیطی، فیزیولوژی میکروارگانیسم ها، پدیده های تخمیری، پروتئین ها و پلی ساکاریدهای میکروبی، بیوتکنولوژی غذایی، بیوتکنولوژی آرکی باکترها، آنتی بیوتیکها، بیوتکنولوژی قارچ ها.
از زبان دانشجوی رشته دکترای پیوسته بیوتکنولوژی بشنوید:
اين رشته از سال 1378 در مقطع دکتراي پيوسته در دانشگاه تهران تأسيس شده است و هر سال بين 8 تا 13 دانشجو برحسب علاقهي متقاضيان برميگزيند. طول دوران تحصيل در اين رشته 8 سال تعريف شده است؛ به اين صورت که 3 سال مقطع ليسانس، يک سال و نيم فوقليسانس و 3 سال و نيم دکترا اما برحسب پاياننامهي دانشجويان اغلب بيشتر از 8 سال به طول ميانجامد. براي عبور از هر مقطع به مقطع بعد، هيچ امتحاني وجود ندارد اما در پايان ليسانس شما موظف به اخذ مدرک زبان (تافل و ايلتس يا مدرک زبان خود دانشگاه تهران و وزارت علوم) هستيد و در پايان فوق ليسانس و دکترا هم بايد تز ارائه دهيد.
اهداف ايجاد اين رشته:
الف- تربيت نيروي انساني پژوهشگر، متخصص، مبتکر و خلاق در زمينههاي مختلف حوزهي بيوتکنولوژي متناسب با نيازهاي پژوهشي و توليدي کشور در راستاي توليد ارزش افزوده و بينيازسازي کشور از واردات کالاهاي حوزهي بيوتکنولوژي که همهساله هزينهي گزافي به کشور تحميل ميکند.
ب- تربيت نيروي انساني متخصص مدرس براي تدريس و پژوهش در درسهاي مرتبط با حوزهي بيوتکنولوژي و رفع کمبود شديد نيروي انساني متخصص در اين حوزه. (با توجه به آنکه حوزهي بيوتکنولوژي جايگاهي نو در تحقيقات داشته و پايهگذاري اين رشته به صورت مجزا در کشور وجود نداشته و نيروي آموزشديدهي ويژهي اين حوزه بسيار محدود است و اغلب متخصصان کشور از زمينهي تحقيقاتي ديگري وارد اين حوزه شدهاند، بنيانگذاري دورهاي ويژه به صورت دکتراي پيوسته تخصصي با هدف تربيت مدرسين متخصص در اين حوزه کمبود کشور را برطرف خواهد کرد.)
ج- تربيت نيروي انساني متخصص براي ارائهي خدمت در سطوح مديريت و سياستگذاري در بخش دولتي و غير دولتي در حوزهي بيوتکنولوژي (حوزهي مديريت بيوتکنولوژي نيز دچار کمبود شديد متخصصان تربيتشده براي اين حوزه است؛ بنابراين تربيت نيروي پژوهشگري که از ابتدا با تمامي ابعاد پژوهش و آموزش در اين حوزه آشنا شده و پيشرفتهاي روز دنيا را تجربه کرده است نقشي اساسي در سياستگذاريهاي ضروري در اين حوزه در کشور خواهد داشت.)
گرايشهاي فوق ليسانس اين رشته عبارتاند از:
بيوتکنولوژي فراورش زيستي (Bioprocess engineering)
بيوتکنولوژي ميکروبي و محيطي (microbial & environmental Biotechnology)
بيوتکنولوژي مولکولي (molecular Biotechnology)
بيوتکنولوژي پزشکي ( medical Biotechnology)
بيوتکنولوژي کشاورزي (Agricultural Biotechnology)
من تصميم به ادامهي تحصيل در گرايش بيوتکنولوزي پزشکي دارم؛ اما دانشجويان ميتوانند بعد از ليسانس يا فوق ليسانس مدرک خود را گرفته و براي ادامهي تحصيل از دانشگاههاي خارج از کشور پذيرش بگيرند و در آنجا ادامهي تحصيل دهند يا حتي براي کار به آنجا بروند. در ايران فقط امکان ادامهي تحصيل تا دکترا وجود دارد اما در خارج کشور امکان ادامهي تحصيل تا پست دکترا هم وجود دارد.
نحوهي پذيرش:
اين رشته نيمهمتمرکز است و براي قبولي در آن علاوه بر داشتن رتبهي زير 500 کشوري يا مدال طلاي کشوري المپيادهاي دانشآموزي بايد در مصاحبه قبول شويد. نحوهي انتخاب اين رشته در برگهي انتخاب رشته به اين صورت است که چون رشتهاي نيمهمتمرکز است بايد اولين انتخاب شما باشد و بعد از آن به ترتيب اولويت رشتههاي ديگر متمرکز را انتخاب کنيد. به عنوان مثال ترتيب انتخاب رشتهي من به اين صورت بود:
بيوتکنولوژي دانشگاه تهران
پزشکي دانشگاه تهران (پرديس پورسينا)
پزشکي شهيدبهشتي
پزشکي ايران (پرديس همت)
پزشکي شيراز
و…
بعد از اعلام نتايج قبولي، شما در اولين رشتهي متمرکز انتخابي خود پذيرفته ميشويد و در آن شروع به تحصيل ميکنيد (من يک ماه و نيم پزشکي را در دانشگاه تهران خواندم) سپس در اواسط آبانماه نتايج قبولي رشتههاي نيمهمتمرکز روي سايت سازمان سنجش ميآيد که همان ليست دعوتشدگان به مصاحبه است. در اواخر آبانماه مصاحبه با حضور اساتيد گروه بيوتکنولوژي و داورهاي خارجي از دانشکدهي زيست دانشگاه تهران و تربيت مدرس برگزار ميشود و نتايج دو روز بعد از آن اعلام ميشود. پذيرفتهشدگان در مصاحبه بايد از رشتهي قبلي خود انصراف داده و در رشتهي جديد ثبت نام کنند و بسته به صلاحديد گروه، ترم دانشجويان از همان آبانماه يا بهمن شروع ميشود.
من اين رشته را به دلايل زير انتخاب کردم:
– اين رشته ترکيبي از همه چيز است؛ يعني هم درسهاي رياضي و هم تجربي.
– در سطح جهاني کاملاً شناخته شده است و امکان تحصيل و کار در خارج کشور در اين رشته وجود دارد.
– رشتهاي پژوهشمحور است و براي افرادي که روحيهي پژوهشي و خلاقيت دارند مناسب است.
– علاقهاي به ساير رشتههاي دانشگاهي رشتهي تجربي مثل پزشکي و دندانپزشکي نداشتم.
– رشتهي زودبازدهتري هست. در اين رشته بعد از 8 سال مدرک دکتراي تخصصي (PhD) خود را دريافت ميکنيد اما در رشتهي پزشکي يا دندانپزشکي 6 الي 7 سال فقط دکتراي عمومي طول ميکشد؛ علاوه بر آن معلوم نيست چند سال بايد منتظر قبولي در تخصص باشيد.
– اين رشته تعهد خدمت ندارد.
– ساليانه به طور ميانگين فقط 10 نفر ميپذيرد به همين دليل فرصتهاي شغلي اين رشته هنوز خالي هستند و نياز به نيروي متخصص دارند.
اگر کسي ميخواهد اين رشته را انتخاب کند بايد همهي جوانب آن را بسنجد. وقتي وارد اين رشته شد با اراده ادامه دهد و به حرف بقيه توجه نکند. خيلي طبيعي است که چون اين رشته نوپا و ناشناخته است وقتي دوستان و آشنايان بفهمند که شما به جاي رشتهي برق يا مکانيک شريف و پزشکي و دندانپزشکي تهران اين رشته را انتخاب کرديد متعجب شوند و برخي حتي شما را از اين کار منع کنند؛ اما سعي کنيد همهي جوانب را ببينيد.
دیدگاهتان را بنویسید