آشنایی با رشته مهندسی شهرسازی
شهرسازی واژهٔ معادل رشته Municipal Engineering در انگلستان است که در سیستم دانشگاهی ایران در ردهٔ مهندسی طبقهبندی شده است اما معمولاً در دانشکدهٔ هنر و معماری ارائه میگردد.
معرفی اولیه رشته مهندسی شهرسازی
شهرسازی، مداخله در شهر از طریق تفکر، برنامه ریزی، طراحی و ساخت و ساز معبر، بنا و تنظیم فضا و فعالیت به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان آن است. آنچه که به طور معمول در شهرسازی صورت میگیرد، طراحی، تقویت و تنظیم فضا به منظور ایجاد توسعهای موزون است. شهرسازی از طریق ابزار و روشهای خود میکوشد تا با طراحی و تفکر به شبکه معابر، کاربری اراضی، تراکم (نفر در واحد سطح)، محدودهها و حریمها نظم بخشد.
واژه شهرسازی به عنوان یک علم و رشته اولین بار در ۱۹۱۰ و به دنبال مشکلات ناشی از انقلاب صنعتی مطرح شد،هر چند تاریخ شهرسازی به گذشتههای بسیار دورتر و شکل گیری اولین تمدنهای بشری در هند، بین النهرین و مصر بر میگردد.
تعریف شهرسازی
■ مجموعه روشها و تدابیری که متخصصین امور شهری به وسیله آن شهرها را بهتر می سازند، به شهرسازی یا علم تنسیق شهرها شهرت دارد.
■ شهرسازی عبارت است از مطالعهٔ طرح ریزی و توسعهٔ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری.
شهرسازی علمی است که به بررسی همه ی تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر می پردازد و تلاش می کند که روابط موجود در یک شهر را در قالب نظامی هماهنگ، مدیریت و سازمان دهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر شهر، برنامه ای به سامان و مطبوع برای یک شهر ارائه میدهد؛ برنامه ای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است.
در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر، سرنوشت سازند.
برنامه ریزی شهری؛عمدتا بر کاربری زمین ها متمرکز است؛ یعنی بررسی می کند که ما چگونه فضا و پهنه ی شهر را به فعالیت های مختلف اعم از صنعتی، تجاری و مسکونی اختصاصی دهیم.
برنامه ریزی حمل و نقل
برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی: در شهر تنها موضوع مورد بررسی, فیزیک شهر نیست بلکه مسئله ی مهم، جامعه ی شهری و انسان هایی هستند که در این محیط زندگی می کنند. به عبارت دیگر برای قشرهای مختلف که دارای امکانات اجتماعی، اقتصادی فرهنگی هستند یا برای اقوام مختلفی که در مکان های مختلف یک شهر زندگی می کنند، باید برنامه ریزی شود.
برنامه ریزی شبکه های زیرساختی: مثل آب،برق و تلفن.
برنامه ریزی محیط زیست: به بررسی خطرهای محیط زیست مثل سیل و زلزله می پردازد و برای مقابله با این سوانح، برنامه ریزی می کند. همچنین به مطالعه ی ظرفیت های محیطی و تاثیرات سوئی که انسان بر محیط زیست می گذارد می پردازد.
طراحی شهری: به طراحی سه بعدی شهر پرداخته و محور توجه آن، مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است. در واقع در طراحی شهری، انسان با تمام خصوصیات جسمی روحی و معنوی اش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر است. با ترکیبی این دانش، متخصصان می توانند تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی
قرار دهند و برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.
شهرسازی یک رشته چند بعدی و میان رشته ای است و دانشجوی این رشته درس های متعددی در زمینه ی جامعه شناسی شهری ، اقتصاد شهری، برنامه ریزی شهری، توسعه ی شهری و طراحی شهری می گذراند و اطلاعات مورد نیاز را در زمینه ی ادراک فضای شهری، تشخیص نیازهای جمعیتی امکانات برنامه ریزی و تنظیم کاربری ها بر اساس نیازها، در حد توسعه ی روستایی و شهرهای کوچک به دست می آورد.
توانمندی ها و ویژگی های لازم
دانشجوی رشته ی شهرسازی باید اطلاعات عمومی خوبی داشته باشد و در دانشگاه نیز به این اطلاعات، عمق و وسعت بیشتری ببخشد. رشته ی شهرسازی نیاز به مطالعه ی زیاد، کارهای فیزیکی گسترده و برداشت های میدانی بسیاری دارد؛ به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. همچنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته باشد و در طراحی، زبردست باشد؛ به خصوص دانشجویان رشته ی کارشناسی ارشد طراحی شهری که باید در طراحی توانا باشند. به همین دلیل در آزمون کارشناسی ارشد این رشته، امتحان طراحی گرفته می شود.
دانشجوی این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روانشناسی رنگ ها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری، رسم فنی، پرسپکتیو، هندسه ی فضایی، مدل سازی، ریاضی و مسائل انسانی و اجتماعی مثل مبانی جامعه شناسی علاقه مند باشد و بداند که در مدت تحصیل باید کارهای تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد، در سطح کارشناسی، از دانشجوی شهرسازی انتظار می رود که دید هندسی و درک فضا داشته باشد و بتواند در طراحی، فضا را به صورت دوبعدی و سه بعدی تصویر کند. همچنین باید در ریاضیات، به ویژه آمار، مسلط باشد؛ زیرا جمع آوری و تحلیل اطلاعات و تحقیقات این رشته، نیاز به آمار و تحلیل آماری دارد و در نهایت، به زبان انگلیسی و آشنایی با کامپیوتر که در دنیای امروز عامل مهمی در موفقیت یک دانشجوست، تسلط داشته باشد.
موقعيت شغلي در ايران :
كشور ما براي توسعه شهري و منطقهاي نياز به 50 هزار برنامهريز شهري و منطقهاي دارد؛ يعني اگر ما بخواهيم به قافله توسعه جهاني نزديك شويم بايد بحث برنامهريزي را باور داشته و در اين زمينه سرمايهگذاري نماييم تا بتوانيم مثل كشور كره با استفاده از منابع برنامهريزي، عقبماندگي خود را جبران كنيم. اما متأسفانه در حال حاضر تواناييهاي متخصصان اين رشته در فرهنگ عمومي جامعه شناخته شده نيست و مسؤولان بين معماري و شهرسازي تمايزي قائل نميشوند. در حالي كه دانش معماران در حد بنا است و آنها در مقياس كلان مداخله نميكنند؛ يعني يك شهر يا يك منطقه را با تمامي ويژگيها و خصوصيات اجتماعي، انساني، اقتصادي، فرهنگي و فيزيكي آن مطالعه نميكنند و به همين دليل نميتوانند در برنامهريزي يا طراحي شهري موفق باشند.
درسهاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس پايه:
درآمدي بر شهرشناسي، مباني جامعهشناسي، درك و بيان محيط شهري، مباني جغرافيا، مباني اقتصاد، بومشناسي طبيعي و انساني، كاربرد رياضيات در شهرسازي، كارگاه بيان تصويري، كاربرد هندسه در شهرسازي ، زبان تخصصي .
دروس اصلي :
كاربرد نقشهبرداري، كاربرد رايانه در شهرسازي، تاريخ و فرهنگ شهرنشيني جهان، تاريخ و فرهنگ شهرنشيني ايران، آشنايي با مباني معماري وساختمان، مباني مهندسي شبكه حمل و نقل، كارگاه مهندسي شبكه حمل و نقل، مباني مهندسي تأسيسات شهري، كارگاه مهندسي تأسيسات شهري، طراحي و كاربرد نظام اطلاعات ، آمار و روشهاي كمي در شهرسازي ، آشنايي با مصالح و ساخت ، جغرافياي شهري ، جامعهشناسي شهري ، اقتصاد شهري ، كارگاه مطالعات شهري، حقوق و قوانين شهري.
دروس تخصصي:
مباني و روشهاي برنامهريزي شهري ،مباني و روشهاي طراحي شهري ، كارگاه برنامهريزي شهري (كاربري زمين)، كارگاه طراحي شهري، مباني و روشهاي برنامهريزي مسكن ، كارگاه برنامهريزي مسكن، مديريت و سازمان اجرايي شهري ، كارگاه طرحهاي اجرايي ، شناخت فضاهاي شهري ايران ، روش تحقيق در شهرسازي ، كارگاه آماده سازي زمين، كارگاه برداشت كاربري ، طرح نهايي.
گرایش های کارشناسی ارشد:
1-برنامه ریزی شهری
2-طراحی شهری
3-برنامه ریزی منطقه ای
4-مدیریت شهری
گرایش های دکترا:
گرایش های دکترای مهندسی شهرسازی بستگی به نوع دانشگاه پذیرنده داخل کشور و یا خارج ازکشور دارد. ولی به طور کلی گرایش های دکترا عبارتند از:
شهرسازی عمومی
شهرسازی اسلامی
نظریات شهرسازی
برنامه ریزی شهری
طراحی شهری
و…
در بخش خصوصی، در شرکت های مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و … . در ذیل به برخی از زمینه های کاری اشاره می شود:
- تهیه طرح های شهری و منطقه ای (جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستان، هادی)
- مشاوره در امور شهری و منطقه ای به مدیران و مسئولان رده بالا.
- فعالیت در شهرداریها
- فعالیت در استانداریها
- فعالیت در وزارتخانه های مربوطه(مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشور.)
- نظارت بر ساختمانهایی با ارتفاع بیش از 8 طبقه بر طبق قانون.
- انجام پروژه های محوطه سازی، تفکیک زمین، طراحی محله و …
- برنامه ریزی و طراحی شهرکهای گوناگون (مسکونی، صنعتی، تجاری)
- برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید.
- مکان یابی عناصر و کاربریهای گوناگون شهری.
- توانایی راه اندازی و استفاده از سیستم GIS
- فعالیت گروهی با سایر تخصصها در پروژه های گوناگون.
- فعالیت در مشاوران خصوصی و نیمه خصوصی شهرسازی، معماری، راه و ساختمان، طراحی شهری، برنامه ریزی منطقه ای و….
- تدریس دانشگاهی (که امروزه به علت افزایش تعداد دانشگاهها و پذیرفته شدگان در این رشته، به شدت با کمبود استاد مواجه هستیم.)
- استفاده از تخصص رشته های دیگر و این رشته بصورت توام و در نتیجه افزایش کارآیی و تاثیرگذاری (همانند استفاده مشترک از رشته عمران و شهرسازی که می تواند علاوه بر مسائل سازه و عمرانی، زمینه کاری در مباحثی همچون، مطالعه طرحهای بالادست، محوطه سازی، مسائل طراحی و … را فراهم آورد.)
محورهای اصلی رشته مهندسی شهرسازی
در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. که عبارت اند از:
- ـ برنامهريزي شهري كه عمدتاً بر روي كاربري اراضي متمركز است؛ يعني بررسي ميكند كه ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعاليتهاي مختلف اعم از صنعتي، تجاري و مسكوني اختصاص دهيم.
- ـ برنامهريزي حمل و نقل
- ـ برنامهريزي اقتصادي و اجتماعي؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسي فيزيك شهر نيست بلكه مسأله مهم، جامعه شهري و انسانهايي هستند كه در اين محيط زندگي ميكنند. به عبارت ديگر براي اقشار مختلف كه امكانات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي دارند يا براي اقوام مختلفي كه در مكانهاي مختلف يك شهر زندگي ميكنند، بايد برنامهريزي شود.
- ـ برنامهريزي شبكههاي زيرساختي مثل آب، برق و تلفن
- ـ برنامهريزي محيط زيست كه به بررسي خطرات محيط زيست مثل سيل و زلزله ميپردازد و براي مقابله با اين سوانح برنامهريزي ميكند و تأثيرات سوئي را كه انسان بر محيط زيست ميگذارد مطالعه ميكند.
- ـ طراحي شهري كه به طراحي سهبعدي شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محيط فيزيكي خود است. در واقع در طراحي شهري انسان با تمام خصوصيات جسمي، روحي و معنويش مطرح است و هدف آن نيز ارتقاي كيفيت شهر ميباشد.
ترکیب این شش دانش، متخصصان را قادر می کند که تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی قرار دهندو برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.
وظایف مهندس شهرسازی
تهیه طرح ها و نقشه های شهری و منطقه ای
انجام پروژه های طراحی، ساخت محوطه ها، تفکیک اراضی و …
تایید نقشه های ساخت و ساز
نظارت بر اجرای پروژه های ساختمانی و شهرسازی
دادن مشاوره به مدیران و مسئولان در امور شهری
طراحی و برنامه ریزی برای ایجاد انواع شهرک های مسکونی، تجاری و صنعتی
برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید
بررسی نتایج و اثرات انواع پروژه های عمرانی روی مسایل شهری و شهرنشینی
برنامه ریزی و مدیریت سیستم حمل و نقل شهری و تلاش جهت توسعه آن
طراحی اولیه یا مجدد خیابان ها و معابر با هدف افزایش ایمنی و راحتی همه افراد جامعه و کاهش ترافیک و ازدحام
برنامه ریزی و اخذ تدابیری برای کاهش اثرات سوء زندگی شهری
مکان یابی عناصر و کاربریهای گوناگون شهری
مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس شهرسازی
علاقه به فعالیت های مهندسی و مباحث شهرسازی
داشتن درک و ذوق هنری (زیرا حوزه کاری مهندس شهرسازی تلفیقی از هنر و مهندسی است)
داشتن اطلاعات کافی در حوزه های مختلف شهری، انسانی، اجتماعی،اقتصادی و …
توان تجزیه و تحلیل مناسب
توان انجام کار تیمی
مهارت های ارتباطی و مذاکره ای مناسب
توان خوب در سازماندهی و مدیریت زمان
داشتن خلاقیت و نوآوری
توان خوب در طراحی و شناخت روانشناسی رنگ ها (به خصوص برای مهندسان طراحی شهری)
آشنایی با زبان انگلیسی
مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی شهرسازی
امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندس شهرسازی است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس شهرسازی بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس شهرسازی را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی شهرسازی قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسیشهرسازی موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی شهرسازی پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی شهرسازی یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی شهرسازی
CityEngine : نرم افزار ایجاد مدل سازی سه بعدی شهری
Auto Cad : نرم افزار طراحی های دو بعدی و سه بعدی و علوم مهندسی مرتبط با نقشه کشی
Revit : نرم افزار مدل سازی و طراحی نقشه های ساختمانی
GeoShow3D : نرم افزاری قوی برای مدیریت اطلاعات جغرافیایی سه بعدی
دیدگاهتان را بنویسید