معرفی رشته مهندسی نفت
از سال ۷۸ با همت دانشگاه صنعت نفت، این رشته که رکن اصلی یکی از بخش های عمده ی صنعت نفت، یعنی اکتشاف و استخراج نفت و گاز است، از مهندسی شیمی جدا شد و در چهار گرایش اکتشاف، مخازن، حفاری و بهره برداری از منابع نفت ارائه شد. رشته ای که اساس درس های آن، مبتنی بر مکانیک سیالات، دینامیک گازها، ترمودینامیک سیالات، انتقال جرم و اقتصاد مهندسی است و هدف آن، تربیت مهندسان کارآمدی است که بتوانند روش های بهینه ی بهره برداری از منابع نفت و گاز را طراحی و اجرا کنند. امروزه به طور متوسط از هر هشت حفاری، یک حفاری به نفت می رسد که این آمار در مناطقی که به هیچ وجه سابقه ی حفاری وجود نداشته است، بدتر است. به همین دلیل دانشمندان در جستوجوی روش های جدیدی برای پیدا کردن نفت در اعماق زمین هستند تا بتوانند با حفاری کمتر، هرچه زودتر به نفت دست یابند؛ کاری که در حیطه ی عمل مهندسان اکتشاف نفت است.
اولین مرحله برای بهره برداری یا برداشت نفت، کشف حوزه های نفتی است که این کار توسط لرزه نگاری انجام می شود. مهندسان اکتشاف، امواج صوتی را به اعماق زمین فرستاده و سپس امواج برگشتی را اندازه گیری و پردازش می کنند تا به وجود یا عدم وجود نفت در درون زمین پی ببرند. به عبارت دیگر، این گرایش، ارتباط نزدیکی بازمین شناسی دارد.
گرايش هاي کارشناسي نفت:
- اکتشاف نفت
- استخراج
- بهره برداري
- مخازن نفت
اين رشته در دانشگاه صنعت نفت در سال 1378 داير شد و شامل گرايش هاي بالا مي باشد. هم اکنون اين رشته در دانشگاه هاي زير تدريس مي شود:
- دانشگاه تهران – 20 نفر
- دانشگاه حکيم سبزواري – 25 نفر
- دانشگاه شيراز – 25 نفر
- دانشگاه صنعت نفت- 157 نفر – در چهار گرايش
- دانشگاه امير کبير- 30 نفر
- دانشگاه شريف – 25 نفر
- دانشگاه فني گرمسار – 35 نفر
- مرکز آموزش عالي لامرد -20 نفر
مهندسی اکتشاف
دوران طلایی جستجوی نفت به پایان رسیده است. چرا که امروزه به طور متوسط از هر هشت حفاری ، یک حفاری به نفت می رسد که این آمار در مناطقی که به هیچ وجه سابقه حفاری وجود نداشته است، بدتر نیز می باشد. به همین دلیل دانشمندان در جستجوی روشهای نوینی برای پیدا کردن نفت در اعماق زمین هستند تا بتوان با حفاری کمتر، هر چه زودتر به نفت دست یافت. کاری که در حیطه عمل مهندسین اکتشاف نفت می باشد.
اولین مرحله برای بهره برداری یا برداشت نفت، کشف حوزه های نفتی است که این کار توسط لرزه نگاری انجام می گیرد. مهندسین اکتشاف، امواج صوتی را به اعماق زمین فرستاده و سپس امواج برگشتی را اندازه گیری و پردازش می کنند تا به وجود یا عدم وجود نفت در درون زمین پی ببرند. به عبارت دیگر این گرایش ارتباط نزدیکی با زمین شناسی دارد.
مهندسی حفاری
برای رسیدن به یک حوزه ی نفتی باید حفاری کرد؛ کاری که به تخصص، وقت و هزینه ی بسیاری نیاز دارد.
یک مهندسی حفاری، روش هایی ارائه می دهد که هزینه ی حفاری را پایین می آورد و راندمان کار را بالا می برد. همچنین با توجه به شرایط و خصوصیات زمین شناسی و اقلیمی منطقه،نحوه حفاری را که می تواند افقی، عمودی یا جهت دار باشد,تعیین می کند.
یکی از و ظایف مهندس حفاری، بررسی خاک زمین حفاری است تا با توجه به نوع خاک، مته ی مورد نیاز برای استخراج و حفاری به کار برده شود، همچنین متخصص این گرایش، تعیین می کند که از چه نوع موادی باید در گل حفاری استفاده شود تا آن مواد موجب ریزش دیواره های چاه نشوند.
مهندسی مخازن نفت و گاز
به صخره ی رسوبی حاوی مواد نفتی که زیر لایه ی غیر نفوذی تشکیل شده و دارای شکل ویژه ای از ساختمان زمین است، مخزن نفت گفته می شود. دانش مهندسی مخازن به این موضوع می پردازد که ما در یک حوزه ی نفتی در اعماق زمین، مثلا در عمق ۲ یا ۳ هزار متری چه مقدار نفت و گاز داریم و چه مقدار از آن، قابل دسترسی است و با چه سرعتی می توان از مخزن مورد نظر برداشت کرد.
مهندسی نفت، گرایش مخازن، نوع مخزن نفت یا گاز و همچنین فشار، دما و عمق از سطح زمین را مشخص می کند، زیرا موارد ذکرشده، در نحوه ی برداشت و استخراج نفت از مخازن تاثیر دارند.
مهندسی بهره برداری از منابع نفت
مهندسی بهره برداری از منابع نفت، مهندسی است که راه ها و روش های بهره برداری بهینه از مخازن نفت را ارائه می دهد؛ یعنی با توجه به نوع مخزن نفت، تعیین می کند که به کمک کدام یک از روش های موجود (تزریق گاز، تزریق آب، تزریق مواد پلیمری یا ازدیاد حرارت)، می توان نفت را راحت تر و مقرون به صرفه تر بهره برداری کرد. امروزه اکثر مخازن نفت کشور ما دچار افت فشار شده اند، به همین دلیل نفت به صورت طبیعی به سطح زمین نمی رسد؛ در نتیجه حضور مهندسان بهره برداری از منابع نفت (افرادی که با استفاده از روش های علمی بهتر و اصولی تر، از مخازن نفتی بهره برداری می کنند)، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.
دروس مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی نفت
ریاضی عمومی، معادلات دیفرانسیل، ریاضیات مهندسی، شیمی عمومی، شیمی آلی، فیزیک، برنامهنویسی کامپیوتر، زمینشناسی عمومی، موازنه انرژی و مواد، استاتیک و مقاومت مصالح، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، کنترل فرآیندها، زمینشناسی نفت ، مبانی فرآیندهای صنایع نفت، خواص سنگهای مخزن، خواص سیالات مخزن، کارگاه عمومی ، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، مبانی چاه آزمایی، نمودارگیری چاه ، مهندسی مخازن، زمینشناسی ساختمان.
وظایف مهندس نفت
- وظایف و مسئولیت های مهندس نفت (در صورتی که مطابق با تخصصش به کار مشغول شده باشد) به حوزه ای که کار می کند بستگی دارد. به طور کلی وظایف کلی مهندس نفت در بخش های مختلف شامل موارد زیر است :
- طراحی تجهیزات برای استخراج نفت و گاز به سودآورترین روش
- توسعه راه های تزریق آب، مواد شیمیایی، گازها یا بخار به ذخیره های نفتی
- توسعه برنامه های حفر زمین های نفت خیز و بازیابی نفت و گاز
- اطمینان یافتن از ارزیابی درست چاه ها
- استفاده از تجهیزات کامپیوتری برای شناسایی محل چاه ها و انجام درست عمل حفاری
- اطمینان یافتن از نصب، بکارگیری و نگهداری درست از تجهیزات
- همکاری با سایر متخصصان مانند زمین شناسان، مهندسان شیمی و…
اما معمولا فارغ التحصیلان رشته مهندسی نفت در یکی از حوزه های اکتشاف، حفاری، بهره برداری و یا مخازن تخصص دارند. لذا با شرط انطباق شغل افراد با رشته ای که تحصیل کرده اند، هر گروه دارای وظایف، مسئولیت ها و شرایط کاری متفاوت خواهند بود. به عنوان مثال مهمترین وظایف مهندس نفت در حوزه بهره برداری نفت عبارت است از :
- ارزیابی قابلیت تولید در مخازن و بررسی امکان پذیری روشهی بهره برداری موردنظر.
- ارزیابی فنی-اقتصادی مخازن و تجهیزات آن.
- طراحی و اجری بهینه عملیات بهره برداری.
- تشخیص ویژگی ها و چگونگی رفتار با چاه های گوناگون.
- انتخاب و توجیه روش مناسب برای بهره برداری و ازدیاد برداشت با توجه به شریط فنی و اقتصادی.
- صیانت از منابع نفت و گاز و ارائه روش های عملی بری افزایش طول عمر این منابع.
- بررسی و ارزیابی اثر استراتژیک روش بهره برداری بر محیط زیست.
بنابر گفته خیلی از نفتی ها! کار مهندس نفت با تخصص بهره برداری به نسبت سایر متخصصین دیگر نفت راحت تر است و بر خلاف مهندس حفاری یا اکتشاف بیشتر در دفتر کار و پشت میز است. همچنین تخصص مهندسان بهره برداری ترکیبی از تخصص های سایر گرایش های شغل مهندسی نفت است.
برخی از مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی نفت
- Eclipse
- StreamSim
- Pansystem
- FLUENT
- PVTsim
- Petrel
- Geolog
- Vista
- PetroMod
- Drilling Office
- Halliburton Redbook
- WellCat
- Pipesim
- OLGA
وضعیت استخدام مهندس نفت و بازار کار او
شما به عنوان مهندس نفت می توانند در سازمان ها و شرکت های دولتی و خصوصی حوزه نفت،گاز و پتروشیمی استخدام شوید. همچنین با کسب مدارک عالی دانشگاهی امکان کار برای شما در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی فراهم می شود.
فارغ التحصیلان گرایش های مختلف مهندسی نفت به طور کلی یا به شرکت های دولتی یا شرکت های خصوصی وارد می شوند.
شرکت های دولتی زیرمجموعه وزارت نفت بوده و معمولا از طریق آزمون استخدامی کتبی و سپس مصاحبه حضوری اقدام به استخدام مهندس نفت میکنند. در واقع پس از اعلام نتایج آزمون کتبی، کسانی که نمره کافی را کسب کرده باشند، در تاریخ مشخص، به مصاحبه حضوری فراخوانده میشوند. اطلاع رسانی در این زمینه و زمان برگزاری آزمون استخدامی از طریق سایت های استخدامی صورت میگیرد. در آزمون های شرکت های دولتی حوزه نفت و گاز، برای پذیرش معمولا سهمیههای متفاوتی در نظر گرفته میشود. برای مثال، بومی بودن در استان محل پذیرش و تحصیل در دانشگاه صنعت نفت، از جمله این سهمیهها است.
نکته قابل توجه این است که در آگهیهای استخدامی شرکت ملی نفت، استخدام مهندس نفت و گاز مورد نیاز بسیار کمتر از سایر رشته ها، از جمله مهندسی مکانیک، شیمی، عمران و یا حسابداری بوده و این نکته، رقابت در این زمینه را سنگین کرده است. نکته بعد این که به دلیل آموزش بیشتری که توسط شرکتهای دولتی صورت می گیرد، این شرکتها جهت آغاز کار یک نیروی تازه وارد به صنعت، نسبت به شرکتهای خصوصی شرایط بهتری دارند.
برای استخدام مهندس نفت در شرکتهای خصوصی، دو موضوع بسیار حائز اهمیت است. تخصص در زمینه مورد نیاز آن شرکت و تسلط بر زبان انگلیسی به عنوان یک زبان بینالمللی. این شرکتها با توجه به نیاز خود اقدام به جذب نیرو کرده و در صورت کارآمدی نیرو، کار را با او ادامه میدهند. بنابراین مراجعه به سایت این شرکتها و یا ارتباط داشتن با افراد حاضر در آن شرکت، میتواند زمینه حضور در آن را فراهم کند. لازم به ذکر است شرکتهای خصوصی زیادی در زمینه مهندسی نفت در ایران فعالیت می کنند.
به طور کلی به دلیل عدم انطباق نیاز بازار کار با میزان پذیرش دانشجو در دانشگاه های کشور در اکثر رشته ها از جمله مهندسی نفت، یافتن شغل مناسب و ایده آل برای فارغ التحصیلان کار راحتی نیست. اما برای آشنایی بهتر شما با بازار کار این رشته در ادامه به نکات مهمی که توسط برخی از متخصصین و دانشجویان نفت بیان می شود می پردازیم.
اول اینکه نوع دانشگاهی که شما تحصیل می کنید و رتبه و معدل شما به جذب شما در بازار کار ارتباط دارد. خیلی از شرکت های فعال در صنعت نفت و گاز، نیروی انسانی متخصص مورد نیاز خود را از بین فارغ التحصیلان ممتاز دانشگاه های برتر کشور انتخاب می کنند.
همچنین تسلط بر زبان انگلیسی می تواند آینده شغلی مناسب تری را برای شما به عنوان مهندس نفت در این صنعت رقم بزند. زیرا به دلیل تخصصی بودن این صنعت و انحصار بخش هایی از آن در دست مهندسین اروپایی و امریکایی، حتی در صورتی که شما در ایران مشغول به کار باشید اما برای مطالعه منابع روز دنیا، گفتگو و برقراری ارتباط مؤثر با مهندسین خارجی مستقر در پروژه و احیانا رفتن به مأموریت های خارجی برای گذراندن آموزش های تکمیلی یا دوره های خاص، نیاز به تسلط بر این زبان بین المللی دارید.
از سوی دیگر کشورهای تولید کننده نفت در دنیا از جمله کشورهای عضو اوپک علاقه مند به استخدام مهندس نفت با ملیت ایرانی می باشند و برای آن دسته از مهندسین نفتی که دارای دانش، تجربه و توان بالا می باشند، حقوق های بسیار خوبی نیز پرداخت می کنند. لذا تسلط بر زبان انگلیسی برای کار در این کشورها از الزامات است. از شرکت های بین المللی حوزه نفت و گاز که می توانید در آنها به دنبال فرصت استخدامی مناسبی باشید، می توان به شرکت نفت توتال، شرکت نفت موبیل، شرکت نفت شل، موسسه ملی نفت چین و … اشاره کرد.
در کنار موارد بالا، این نکته را نیز باید مد نظر قرار دهیم که نوع تخصص و انگیزه کاری شما در یافتن شغل از اهمیت بالایی برخوردار است. به این صورت که در محیط های عملیاتی نفتی همچون سکوها و دکل ها به متخصصینی از جمله مهندسان حفاری نیاز زیادی است. پس اگر شما دارای این تخصص از نفت باشید و بتوانید دوری از خانواده و کارکردن در محیط های سخت و پرخطر و دورافتاده از شهر را تحمل کنید، می تواند راحت تر استخدام شوید.
درآمد و حقوق مهندس نفت
در بین عموم ایرانی ها شایع است، نفتی ها درآمدهای خوبی دارند. با بررسی بیشتر این موضوع و مصاحبه با برخی از دانشجویان مهندسی نفت و شاغلین این بخش، مشخص گردیده است که متوسط حقوق پرداختی به مهندسین نفت از متوسط حقوق پرداختی سایر مشاغل در ایران بالاتر است. البته آن دسته از متخصصینی که در سکوهای نفتی و دکل ها و یا مناطق عملیاتی کار می کنند به نسبت افرادی که در دفاتر اداری مشغول کارند، از درآمد بیشتری برخوردارند.
همچنین بنابر گفته بسیاری از مهندسین نفت، میزان تجربه افراد در مقدار حقوق دریافتی یکی از عوامل مهم و غیر قابل انکار به شمار می آید و شرکت های خصوصی و دولتی به مهندسان با تجربه نفت پول های خوبی پرداخت می کنند.
برخی از متخصصین نفتی اذعان دارند در صورتی که بتوانید جذب یکی از شرکت های خارجی و یا چندملیتی شوید، با توجه به سطح علمی قابل قبول فارغ التحصیلان ایرانی برای آنها، می توانید درآمدهای خیلی خوبی داشته باشید.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان نفت در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل مهندس نفت، مهندس پتروشیمی، کارشناس حفاری، بازرس فنی، مدیر پروژه، مدیر راه اندازی، کارشناس فرآیند و … می باشند که یک مهندس نفت می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.
برای مهندس نفت در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندسان نفتی که در سمت مدیر پروژه در رده مدیر کار می کنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۲۰۷۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۶۶۵۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۴۰۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.
دیدگاهتان را بنویسید